GBritain.net

http://www.gbritain.net

:: Historia Szkocji
Artyku� dodany przez: Damian (2005-10-28 23:05:51)

Pierwsze ludy nieindoeuropejskie zaczęły osiedlać się w Szkocji od III tysiąclecia p.n.e., od połowy I tysiąclecia osiedlali się tam Celtowie. Rzymianie podejmowali kilkakrotne próby zdobycia tych terenów, jednak w 211r. wycofali się za linię zbudowanego w 122r. Wału Hadriana, który wyznaczał północne granice cesarstwa. W III w. z Irlandii zaczęły napływać plemiona celtyckie, zwane Szkotami. Pomiędzy VI a IX w. powstały królestwa Szkotów, Piktów, Anglów, i Brytów.
W 843 r. państwo Piktów i Szkotów zostało zjednoczone przez Kennetha I MacAlpine`a. Na początku XI w. królestwo Szkocji powiększyło się o Lothian i Strathclyde oraz o północną Nortumbrię z miastem Edynburg. Tron Szkocji objął w połowie XI w. król Malcom III, w tym czasie wprowadzone na dwór zostały obyczaje angielskie, za panowania jego i jego następców utrwalił się system feudalny oraz rozszerzył się zasięg języka angielskiego. Szlachta w dużym stopniu uległa angielskim wpływom, byli to jednak mieszkańcy południowych nizin – Lowlands, tymczasem szkoccy górale, mieszkańcy północnej części kraju – Highlands, kultywowali dawny język i celtyckie obyczaje, a w ich organizacji społecznej dominował system klanowy. Po śmierci Aleksandra III (1286) i jego córki Małgorzaty (1290), ostatniej z rodzimej dynastii, król angielski Edward I ogłosił swe zwierzchnictwo nad Szkocją i wprowadził na tron uległego sobie Johna Balliola. Szkoci próbowali zrzucić swą zależność od Anglii, jednak skończyło się to opanowaniem Szkocji przez Edwarda I. W roku 1305 wybuchło powstanie dowodzone początkowo przez W. Wallace'a, później przez Roberta Bruce'a, który w 1306 objął tron szkocki jako Robert I. Ostateczne zwycięstwo nad Anglikami Szkoci odnieśli w bitwie pod Bannockburn w1314 r. w roku 1328 traktatem w Northampton Anglia formalnie uznała niepodległość Szkocji.

Podczas panowania Dawida II (1329-1371) Anglikom udało się częściowo odzyskać wpływy na dworze w Edynburgu. Następcą Dawida został jego Siostrzeniec Robert II, założyciel dynastii Stuartów. Po śmierci Jakuba V (1542) władzę w imieniu małoletniej księżniczki Marii Stuart objęła jako regentka wdowa po zmarłym królu, Maria de Guise. W opozycji do francuskiej regentki-katoliczki pozostawał ruch reformacyjny. Nowe idee religijne znalazły szerokie poparcie wśród szkockiej szlachty i mieszczaństwa. 1560 parlament Szkocji zerwał związki z Kościołem katolickim, uznając kalwinizm (prezbiterianizm) za religię panującą. W roku 1561 powróciła z Francji i objęła tron Maria Stuart. Próba nawrócenia kraju przemocą na katolicyzm doprowadziła do wybuchu w 1567 zbrojnego powstania, Maria Stuart musiała abdykować, tron szkocki objął jej syn Jakub VI, który po śmierci królowej angielskiej Elżbiety I wstąpił w 1603 (na mocy układów dynastycznych) na tron Anglii jako Jakub I i połączył oba kraje unią personalną. W 1638 r. zawiązana została konfederacja szkockich prezbiterian, przeciwko dążeniom króla do sprawowania władzy absolutnej, armia królewska została dwukrotnie odparta (1639, 1640 r.). W czasie rewolucji angielskiej Szkocji walczyli po stronie parlamentu, a gdy uznali za króla Karola II, zostali pobici przez Olivera Cromwella, a Szkocja razem z Irlandią do republiki.

Po restauracji Stuartów i objęciu tronu przez Karola II została przywrócona angielsko-szkocka unia personalna. W 1707 r. unia personalna została zastąpiona unią realną. Zawarta w umowie zjednoczeniowej gwarancja następstwa tronu dla przedstawicieli dynastii hanowerskiej spotkała się po śmierci królowej Anny (1714 r.) ze sprzeciwem znacznej części Szkotów, którzy połączyli się z dążącymi do przywrócenia katolickich Stuartów jakobitami. 1715 i 1745 r. wybuchły krwawo stłumione powstania jakobitów, będące ostatnimi znaczącymi przejawami oporu Szkotów przeciwko dominacji angielskiej.

Pod koniec XVIII i w początkach XIX w. rozbito całkowicie społeczeństwo górali szkockich. Zamieszkane przez nich obszary na północy kraju wyludniły się w związku z rozwojem hodowli owiec i wywłaszczaniem dotychczasowych użytkowników ziemi przez jej właścicieli (tzw. ogradzanie). W tym samym czasie rozwinęły się główne ośrodki miejskie i przemysłowe w centralnej części kraju. W 1885 r. przy rządzie brytyjskim powołano urząd sekretarza ds. Szkocji, 1926 r. podniesiony do rangi ministerstwa, a w 1939 r. został przeniesiony do Edynburga. W roku 1888 założono Szkocką Partię Pracy. W latach 1949-1950 Szkoci domagali się oddzielnego parlamentu, w reakcji na centralistyczną politykę gabinetu C. Attlee. W latach 70. odkrycie złóż ropy naftowej na Morzu Północnego dało impuls do gospodarczego rozwoju regionu i doprowadziło do powstania opinii o ekonomicznej samowystarczalności Szkocji. Referendum w 1979 r. nie zatwierdziło projektu autonomii Szkocji, idea ta jednak zyskała ponownie popularność w początkach lat 90. 6 V 1999 w odbyły się w Szkocji wybory parlamentarne. Do parlamentu weszli przedstawiciele Partii Pracy i Szkockiej Partii Narodowej. Premierem został Donald Dewar.

adres tego artyku�u: http://www.gbritain.net/articles.php?id=36