|
|||
:: Walia - podstawowe informacje Artyku³ dodany przez: Damian (2005-11-01 23:46:44) Walia (ang. Wales, wal. Cymru) - celtycka kraina historyczna, część skÅ‚adowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Geografia Walia leży nad Morzem Irlandzkim. Zajmuje poÅ‚udniowo-zachodniÄ… część wyspy Wielka Brytania wraz z przybrzeżnymi wyspami (najwiÄ™ksza to Anglesey). Od wschodu granica lÄ…dowa z AngliÄ… (pasmo Gór Kambryjskich z najwyższym szczytem - Snowdon, 1085 m n.p.m.), od poÅ‚udnia - morska przez KanaÅ‚ Bristolski. Powierzchnia Walii jest wyżynno-górzysta. Główne rzeki to Wye, Usk i Severn. Główne porty morskie: Holyhead, Fishguard, Swansea, Milford Haven Gospodarka PoÅ‚udniowowalijskie zagÅ‚Ä™bie wÄ™glowe byÅ‚o w koÅ„cu XIX w. jednym z najwiÄ™kszych w Å›wiecie producentów wÄ™gla kamiennego, również do lat 70. jednym z najważniejszych w Wielkiej Brytanii. WystÄ™puje hutnictwo żelaza i metali niezależnych. PrzemysÅ‚ maszynowy, metalowy, chemiczny, włókienniczy i spożywczy. Rolnictwo nie odgrywa istotnej roli w gospodarce Walii. Przeważa hodowla bydÅ‚a i owiec. PodziaÅ‚ administracyjny Od 1996 roku Walia jest podzielona na 22 jednostki administracyjne: 9 hrabstw 10 hrabstw miejskich 3 miasta Zobacz PodziaÅ‚ administracyjny Walii. Historia Pierwotna ludność Walii pozostawiÅ‚a po sobie wielkie budowle megalityczne. Później obszar ten zajÄ™li Celtowie. Rzymianie okupowali obszary Walii od I do V wieku n.e. Pomimo późniejszych najazdów Jutów, Anglów i Sasów, Walia zachowaÅ‚a swÄ… odrÄ™bność. W VIII wieku n.e. plemiona walijskie zdoÅ‚aÅ‚y siÄ™ obronić przed sÄ…siedzkÄ… inwazjÄ… Anglosasów. Kiedy jednak AngliÄ™ najechaÅ‚ Wilhelm Zdobywca (1066), jego normaÅ„ska armia wdarÅ‚a siÄ™ do Walii i rozpoczęła okupacjÄ™. W 1282 roku dokonaÅ‚a siÄ™ ostateczna aneksja Walii przez AngliÄ™. W 1301 roku król Edward I nadaÅ‚ swemu synowi, Edwardowi II, tytuÅ‚ ksiÄ™cia Walii, w geÅ›cie, który miaÅ‚ Å›wiadczyć o jednoÅ›ci i zwiÄ…zkach miÄ™dzy niÄ… i AngliÄ…. TytuÅ‚ ksiÄ™cia Walii przysÅ‚uguje tradycyjnie najstarszemu synowi brytyjskiego wÅ‚adcy, bÄ™dÄ…cemu nastÄ™pcÄ… tronu Zjednoczonego Królestwa. W 1400 roku walijski książę Owen Glendower wznieciÅ‚ powstanie przeciwko Anglii, usuwajÄ…c Anglików z wiÄ™kszoÅ›ci terenów Walii w zaledwie cztery lata. W 1410 powstanie zostaÅ‚o stÅ‚umione. W 1485 roku królem Anglii zostaÅ‚ Henryk VII. Jako Walijczyk i pierwszy wÅ‚adca z rodu Tudorów uczyniÅ‚ rzÄ…dy Anglii bardziej znoÅ›nymi dla Walijczyków. Jego syn, Henryk VIII poÅ‚Ä…czyÅ‚ AngliÄ™ i WaliÄ™ uniÄ… w roku 1536. XIX-wieczna rewolucja przemysÅ‚owa zmieniÅ‚a oblicze Walii, zagrażajÄ…c tradycyjnemu sposobowi życia walijskich farmerów i pasterzy. Obecnie odradzajÄ…cy siÄ™ walijski jÄ™zyk i kultura wzmocniÅ‚y poczucie jednoÅ›ci narodowej Walijczyków, czemu sprzyja polityka Wielkiej Brytanii w ostatnich latach. ---------------------------------------- Jezyk angielski jest jezykiem urzedowym, jednak walijski zostal rowniez utrzymany jako drugi jezyk urzedowy. Wszelkie dokumenty, znaki itp. musza byc w dwoch wersjach jezykowych, czego dowodem jest napis SLOW na drogach (ARAF po walijsku). Walia ma rowniez wlasna flage - czerwonego smoka na bialo-zielonym tle, powstala ona w 1959 r., 4 lata po tym jak stolica panstwa ustanowiono Cardiff liczace 285 tys. mieszkancow. Na zdjeciu obok tradycyjne tance walijskie w Caernarfon. Znani Walijczycy to m.in. Catherine Zeta Jones, James Dean, sir Anthony Hopkins, Tom Jones oraz zespoly Manic Street Preachers i Sterephonics.
adres tego artyku³u: http://www.gbritain.net/articles.php?id=46 |